By Paganski žar i zanos je onaj koji ne počiva na najuzvišenijim vrijednostima koja su Allahovo pravo, već je to zanos koji se temelji na pukoj pristrasnosti – pristrasnosti lažnim božanstvima, ili strankama, ili plemenu, ili porijeklu, i slično tome.
U arapskom jeziku za osobu se kaže da je obuzima ružan zanos kada je srdita i gorda, ili puna prezira i ljubomore. 1
Ovu pagansku osobinu je Allah pokudio pri sljedbenicima džahilijeta, a njezino postojanje, kao i prijekor iste, je pritvrdio u Svojim riječima:
إِذْ جَعَلَ ٱلَّذِينَ كَفَرُوا۟ فِى قُلُوبِهِمُ ٱلْحَمِيَّةَ حَمِيَّةَ ٱلْجَٰهِلِيَّةِ فَأَنزَلَ ٱللَّهُ سَكِينَتَهُۥ عَلَىٰ رَسُولِهِۦ وَعَلَى ٱلْمُؤْمِنِينَ وَأَلْزَمَهُمْ كَلِمَةَ ٱلتَّقْوَىٰ وَكَانُوٓا۟ أَحَقَّ بِهَا وَأَهْلَهَا وَكَانَ ٱللَّهُ بِكُلِّ شَىْءٍ عَلِيمًا ٢٦
26 Kad su nevjernici punili svoja srca žarom, žarom paganskim, Allah je spustio smirenost Svoju na Poslanika Svoga i na vjernike i obavezao ih da ispunjavaju ono zbog čega će postati pravi vjernici – a oni i jesu najpreči i najdostojniji za to – a Allah sve zna.
El-Fath, 26
Rekao je imam Et-Taberi rahimehullah : „Allah kudi mušrike zbog njihovog paganskog žara koji ih je nagnao da se pri ugovora na Hudejbiji između njih i Allahovog Poslanika sallallahu 'alejhi ve sellem sustegnu od pisanja ‘U ime Allaha, Milostivog, Samilosnog’ i pisanja ‘Muhammed, Allahov Poslanik’, a zatim ih isto nagnalo da spriječe Allahovog Poslanika sallallahu 'alejhi ve sellem i njegove ashabe radijellahu anhum da te godine uđu u Mekku.“ 2 3
Rekao je El-Kurtubi rahimehullah : „Allah ih prekorava zbog njihovog zanosa i pristrasnosti svojim božanstvima koja su obožavali mimo Allaha, i ponosa i oholosti da obožavaju nešto mimo tih lažnih bogova, i što nisu priznali vjerovjesništvo Poslanika sallallahu 'alejhi ve sellem i otpočeli ugovor sa ‘u ime Allaha, Milostivog, Samilosnog, i što su spriječili Allahovog Poslanika sallallahu 'alejhi ve sellem i vjernike da uđu u Mekku.“ 4
Ova paganska osobina, sama po sebi, je od velikih grijeha jer se zasniva na zanosu zbog nečega mimo Allahove vjere5. Naime, svaki zanos kojim se ne cilja uspostava istine i poništavanje batila i laži predstavlja pokuđeni zanos koji podilazi pod ovaj džahilijetsko-paganski zanos.
Sljedbenici Knjige, tj.Jevreji i kršćani, nisu ništa manje čisti od ove paganske osobine, odnosno Allah upućuje prijekor Jevrejima i kršćanima zbog njihovog džahilijetskog zanosa koji je sav prekriven izmišljanjem na Allaha, dotle da govore kako to stoji u ajetu:
وَقَالَتِ ٱلْيَهُودُ وَٱلنَّصَٰرَىٰ نَحْنُ أَبْنَٰٓؤُا۟ ٱللَّهِ وَأَحِبَّٰٓؤُهُۥ قُلْ فَلِمَ يُعَذِّبُكُم بِذُنُوبِكُم بَلْ أَنتُم بَشَرٌ مِّمَّنْ خَلَقَ يَغْفِرُ لِمَن يَشَآءُ وَيُعَذِّبُ مَن يَشَآءُ وَلِلَّهِ مُلْكُ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلْأَرْضِ وَمَا بَيْنَهُمَا وَإِلَيْهِ ٱلْمَصِيرُ ١٨
18 I jevreji i kršćani kažu: "Mi smo djeca Božija i miljenici Njegovi." Reci: "Pa zašto vas onda On kažnjava zbog grijehova vaših?" A nije tako! Vi ste kao i ostali ljudi koje On stvara: kome hoće On će oprostiti, a koga hoće, On će kazniti. Allahova je vlast na nebesima i na Zemlji i na onome što je između njih, i Njemu će se svi vratiti.
El-Maide, 18
Nadalje, uputa Allahovog Poslanika sallallahu 'alejhi ve sellem je oštro suprotstavljena sljedbenicima džahilijeta u ovoj osobini, odnosno Poslanik sallallahu 'alejhi ve sellem je pokudio paganski žar u svim njegovim oblicima, i postavio da je mjerilo ispravnog zanosa samo ono što se slaže sa istinom i opstoji na boogobojaznosti i vjerovanju u Allaha, te pravdi proizašloj iz vjerovanja u Allahovu jednoću – ovakav zanos se ne potčinjava strastima niti interesima.
Potvrda gore navedenom je u Allahovom govoru : إن أكرمكم عند الله أتقاكم – ‘…među vama je najplemenitiji kod Allaha onaj koji je najviše bogobojazan’. 6 Dakle, zanos nije zbog porijekla, niti plemenske ili partijske/stranačke pripadnosti, niti zbog pripadnosti bilo kakvoj grupaciji ljudi, nego je samo zbog bogobojaznsti!
Ovo je iskazano u mnogim ajetima i hadisima, poput Allahovih riječi:
يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُوا۟ كُونُوا۟ قَوَّٰمِينَ لِلَّهِ شُهَدَآءَ بِٱلْقِسْطِ وَلَا يَجْرِمَنَّكُمْ شَنَـَٔانُ قَوْمٍ عَلَىٰٓ أَلَّا تَعْدِلُوا۟ ٱعْدِلُوا۟ هُوَ أَقْرَبُ لِلتَّقْوَىٰ وَٱتَّقُوا۟ ٱللَّهَ إِنَّ ٱللَّهَ خَبِيرٌۢ بِمَا تَعْمَلُونَ ٨
8 O vjernici, dužnosti prema Allahu izvršavajte, i pravedno svjedočite! Neka vas mržnja koju prema nekim ljudima nosite nikako ne navede da nepravedni budete! Pravedni budite, to je najbliže čestitosti, i bojte se Allaha, jer Allah dobro zna ono što činite!
El-Maide, 8
Veli Et-Taberi rahimehullah : „Pravedni budite, o vjernici, prema svakom pojedincu među ljudima, bio on vaš prisni ili vaš neprijatelj.“ 7
Kaže Uzvišeni:
وَٱعْتَصِمُوا۟ بِحَبْلِ ٱللَّهِ جَمِيعًا وَلَا تَفَرَّقُوا۟ وَٱذْكُرُوا۟ نِعْمَتَ ٱللَّهِ عَلَيْكُمْ إِذْ كُنتُمْ أَعْدَآءً فَأَلَّفَ بَيْنَ قُلُوبِكُمْ فَأَصْبَحْتُم بِنِعْمَتِهِۦٓ إِخْوَٰنًا وَكُنتُمْ عَلَىٰ شَفَا حُفْرَةٍ مِّنَ ٱلنَّارِ فَأَنقَذَكُم مِّنْهَا كَذَٰلِكَ يُبَيِّنُ ٱللَّهُ لَكُمْ ءَايَٰتِهِۦ لَعَلَّكُمْ تَهْتَدُونَ ١٠٣
103 Svi se čvrsto Allahova užeta držite i nikako se ne razjedinjujte! I sjetite se Allahove milosti prema vama kada ste bili jedni drugima neprijatelji, pa je On složio srca vaša i vi ste postali, milošću Njegovom, prijatelji; i bili ste na ivici vatrene jame, pa vas je On nje spasio. Tako vam Allah objašnjava Svoje dokaze, da biste na Pravom putu istrajali.
Alu-Imran, 103
Veli Et-Taberi rahimehullah : „Bili ste ubijali jedni druge iz pristrasnosti nečemu mimo pokornosti Allahu i Njegovom Poslaniku, pa je Allah poveza vaša srca Islamom i učinio jedne drugima braćom nakon što ste bili međusobno neprijatelji…“ 8
Vjerovjesnik sallallahu 'alejhi ve sellem je bio jako revnosan da pojasni i odagna prljavštinu ove paganske osobine. Od toga je da kaže: „Zaista pokornost biva samo u dobru.“ 9
„Najbolji od vas je onaj koji brani svoje pleme/narod sve dok nije griješan u tome.“ 10
„Pomozi svog brata bio on taj što čini nepravdu ili onaj kome je učinjena nepravda.“ 11 Ovo znači da „ako je na istini – pomozi ga u tome, a ako je na batilu – odvrati ga od toga i pojasni mu konačnicu batila i laži. Tako ćeš biti njemu pomagač.“ 12
Islamski učenjaci su takođe upozoravali na upadanje u džahilijetski zanos u kontekstu fitni, poput govora El-Berbeharija rahimehullah kada kaže: „Kada se desi smutnja drži se unutrašnjosti svoje kuće i bježi od susreta sa samom smutnjom, i ni slučajno da uzmeš pristrasnost. Sve što se dešavalo od sukoba između muslimana zbog dunjaluka je fitna.“ 13
Takođe su rekli: „Od obilježja sljedbenika novotarija jeste ispoljavanje neprijateljstva prema nositeljima predaja od Vjerovjesnika sallallahu 'alejhi ve sellem , i što su ih nazivali mušebbiheh i haševijjeh… sve je to samo pristrasnost!“ 14
Rekao je Ibn Tejmijje rahimehullah : „Zaista srdžba i zanos navedu osobu da uradi što mu šteti i da ostavi što mu koristi…“ 15
Takođe je rekao rahimehullah : „Sve što izađe iz okvira poziva Islamu i Kur'anu poput poziva porijeklu, zemlji, nacionalnosti, pravcu/ideologiji ili grupaciji je zapravo stvar pribranosti džahilijetu.“ 16
