By Rekao je Uzvišeni:
وَلِيَعْلَمَ ٱلَّذِينَ نَافَقُوا۟ وَقِيلَ لَهُمْ تَعَالَوْا۟ قَٰتِلُوا۟ فِى سَبِيلِ ٱللَّهِ أَوِ ٱدْفَعُوا۟ قَالُوا۟ لَوْ نَعْلَمُ قِتَالًا لَّٱتَّبَعْنَٰكُمْ هُمْ لِلْكُفْرِ يَوْمَئِذٍ أَقْرَبُ مِنْهُمْ لِلْإِيمَٰنِ يَقُولُونَ بِأَفْوَٰهِهِم مَّا لَيْسَ فِى قُلُوبِهِمْ وَٱللَّهُ أَعْلَمُ بِمَا يَكْتُمُونَ ١٦٧
167 i da bi otkrio ko su licemjeri, oni koji su, kad im je rečeno: "Dođite, borite se na Allahovu putu ili se branite!" – odgovorili: "Da znamo da će pravog boja biti, sigurno bismo vas slijedili." Toga dana bili su bliže nevjerovanju nego vjerovanju, jer su ustima svojim govorili ono što nije bilo u srcima njihovim. – A Allah dobro zna ono što oni kriju.
Alu-Imran, 167
Ajet je objavljen povodom licemjera 1, posebno zbog slučaja Ibn Ubejja i njegove družine koji su oklijevali u sprovedbi propisa džihada odazivajući se Allahovoj naredbi o tome. Naime, Allah je naredio muslimanima da izađu sa Njegovim Vjerovjesnikom sallallahu 'alejhi ve sellem na Uhud, pa se Ibn Ubejj vratio sa trećinom od ukupne vojske kazujući svoje opravdanje: لو نعلم قتالا لاتبعناكم – ‘da znamo da će biti borbe mi bi smo vas slijedili’, tj. da znamo da ćete se vi boriti išli bi sa vama i branili bi vas, međutim, mislimo da neće doći do borbe.
Šta najviše pokazuje licemjerstvo?
Ovo što su rekli je bila samo isprika kojom je Allah pokazao njihovo licemjerstvo, a najviše čime Allah pokazuje unutrašnjost munafika je dvoje:
Prvo je njihovo ismijavanje, kao što je u Allahovim riječima:
يَحْذَرُ ٱلْمُنَٰفِقُونَ أَن تُنَزَّلَ عَلَيْهِمْ سُورَةٌ تُنَبِّئُهُم بِمَا فِى قُلُوبِهِمْ قُلِ ٱسْتَهْزِءُوٓا۟ إِنَّ ٱللَّهَ مُخْرِجٌ مَّا تَحْذَرُونَ ٦٤
64 Licemjeri se plaše da se vjernicima ne objavi sura koja bi im otkrila ono što je u srcima licemjera. Reci: "Samo se vi rugajte, Allah će doista na vidjelo iznijeti ono čega se vi plašite."
Et-Tewbe, 64
Drugo su opravdavanja koja iskazuju da bi time izmakli od istine, jer su te iste isprike slabašne naspram dokaza. Kad god je argument koji se sučeljava sa istinom slab zapravo prikriva iza sebe oholost i licemjerstvo. Ovo je tako jer duše ne iščekuju dragovoljno da se nečemu suprotstavljaju bez razloga, pa stoga očituju krhke argumente i nemoćna opravdanja.
Suglasno gornjoj činjenici nalazimo da munafici nisu otvoreno kontrirali Vjerovjesnikovoj sallallahu 'alejhi ve sellem naredbi u vezi džihada, već su se ispričavali iskvarenim opravdanjima. Tako su na bici kod Uhuda rekll: لو نعلم قتالا لاتبعناكم. – ‘da znamo da će biti borbe mi bi smo vas slijedili’. Za bitku na Tebuku su kazali: لا تنفروا في الحر – ‘…ne idite po vrelini…'(9:81) U vezi pohoda na Tebuk rekao je El-Džedd ibnu Kajs: ائذن لي و لا تفتني – ‘…dopusti mi da izostanem, i ne izlaži me smutnji…'(9:49)
Dakle, na Uhudu nisu ispoljili sustezanje od borbe, nego se postavili da misle kako do borbe neće doći, pa stoga ne vide da trebaju izaći kada, kako tvrde, ne ostvaruje se nikakva korist u takvom pohodu. Na Tebuku nisu pokazali sustezanje od džihada, nego ne izlaze jer se plaše okolnosti jakih ljetnih žega, odnosno tvrde da je njihovo stanje ‘izašli bi da nije ovakva vrelina’. Na Tebuku takođe El-Džedd ibnu Kajs nije iskazao protivljenje džihadu, već iskazuje da se boji smutnje za samog sebe, tj. njegova izjava u vanjštini je da bi se on borio kad ne bi postojala smutnja. Preciznije, nifak/licemjerje se pokazuje kroz mnogo ispričavanja i opravdavanja zbog ostavljanja istine!
Ista opravdavanja izvode licemjere iz kruga vanjštinskog nevjerstva u krug licemjerja. Zato Allah u istom ajetu kaže: هم للكفر يومءِذٍ أقرب منهم للإيمان – ‘…oni su tada bili bliži nevjerstvu nego li vjerovanju…’ Znači, nije im Allah dosudio nevjerstvo objavljujući njihovu stvar Vjerovjesniku sallallahu 'alejhi ve sellem – pa da ih Vjerovjesnik sallallahu 'alejhi ve sellem obračuna za nevjerstvo – već im dosuđuje licemjerje da se Vjerovjesnik sallallahu 'alejhi ve sellem ophodi prema njima kao licemjerima. Zato Allah govori odmah iza toga Svojim riječima: يقولون بأفواههم ما ليس في قلوبهم والله أعلم بما يكتمون – ‘…govore svojim jezicima ono što im nije u srcima, a Allah najbolje zna šta kriju.’
Uključivanje munafika u opšte stvari muslimana
U razumijevanju politike vjerovjesnikovog sallallahu 'alejhi ve sellem džihada nalazimo uključivanje munafika (u stvari muslimana) iako su pravili spletke, varali i pronevjeravali emanete, kao što je učinio Ibn Ubejj kada se vratio sa trećinom vojske. Vjerovjesnik sallallahu 'alejhi ve sellem ih nije kaznio nakon bitke na Uhudu, nego ih odredio u ukupni broj zajednice i izveo ih u džihad nakon toga. Ovako se postupa jer bi otkazivanje takvih povećalo njihovo zlo i pokvarenost; oni se nadaju da ih ljudi posmatraju kao grupu muslimana koji imaju svoje tumačenje događaja, a ne da ih narod smatra munaficima. Kada bi se obznanilo licemjerstvo munafika koji sakrivaju zlo u sebi, oni bi to zlo pokazali, svukli sa sebe svoju lažnu kožu i objavili neprijateljstvo. Ovakvom rezultatu ne teži šerijat! Odnosno, da ih se u vanjštini smatra da su sa zajednicom muslimana ne znači da ih se ovlasti na neke upravne položaje niti da ih se uzme za prisne prijatelje.
Uvećavanje muslimanskog mnoštva prilikom borbe
U ajetu je dokaz da o propisanosti povećavanje broja muslimana kada nastupi opšta mobilizacija, pa makar bilo da su ljudi u dostatnom broju. Ovo važi zato što mnoštvo ima pozitivan odraz u dušama muslimana na način da učvršćava odluku i jača volju za borbom, a nosi i negativan uticaj na nevjernike tako što rasprši među njima strah i trepet. Poraz vojske je u ljudstvu i materijalno-tehničkim sredstvima, ali je veći od toga duhovni i moralni poraz!
Bilježi Ibnu-l-Munzir od Mudžahida rahimehumallah a on od Ibn ‘Abbasa radijellahu 'anhuma da je rekao: „Povećavajte svojim prisustvom broj vojske makar se ne borili.“ Slično su, kako se prenosi, rekli Ed-Dahhak, Ibnu Džurejdž rahimehumallah i drugi. 2
Nadalje u ajetu je ukaz da ko poveća brojčanu masu mudžahida tako što prisustvuje sa njima makar se ne borio – da ima propis mudžahida u nagradi i sevapu.
Rekao je Enes ibn Malik radijellahu 'anhu : „Vidio sam na dan Kadisijje ‘Abdullaha ibn Ummi Mektuma radijellahu 'anhu , slijepog čovjeka, imao je na sebi štit čije je bokove vukao a u ruci crni bajrak. Neko mu je rekao: ‘Zar Allah nije objavio tvoje opravdanje (da izostaneš iz borbe)?’ Pa je odgovorio: ‘Svakako da je objavio, ali ja hoću da svojim prisustvom povećam brojnost muslimana.'“ 3
U Allahovim riječima: تعالوا قاتلوا في سبيل الله أو ادفعوا – ‘…dođite i borite se na Allahovom putu, ili se makar branite…’ je pojašnjenje da postoje stepeni i nivoi u džihadu, i da je najveći direktno sučeljavanje sa neprijateljem, tj. izravna borba. Kad god je mudžahid bliže neprijatelju nagrada mu biva veća, jer im je Allah naredio (u ajetu) da se bore, a ako to odbiju, onda da budu iza njih povećavajući brojnost muslimana, čuvajući njihove svetinje u slučaju da se muslimani povuku ili ih neprijatelj okruži.
Et-Tefsiru ve-l-bejan: 2/ 683 – 686 ; Šejh ‘Abdul'aziz ibn Merzuk Et-Tarifi, Allah ga na istini učvrstio.
