By Rekao je Uzvišeni:
إِنَّ ٱللَّهَ يَأْمُرُكُمْ أَن تُؤَدُّوا۟ ٱلْأَمَٰنَٰتِ إِلَىٰٓ أَهْلِهَا وَإِذَا حَكَمْتُم بَيْنَ ٱلنَّاسِ أَن تَحْكُمُوا۟ بِٱلْعَدْلِ إِنَّ ٱللَّهَ نِعِمَّا يَعِظُكُم بِهِۦٓ إِنَّ ٱللَّهَ كَانَ سَمِيعًۢا بَصِيرًا ٥٨
58 Allah vam zapovijeda da odgovorne službe onima koji su ih dostojni povjeravate i kada ljudima sudite da pravično sudite. Uistinu je divan Allahov savjet! – A Allah doista sve čuje i vidi.
En-Nisa', 58
Allah naređuje uručenje emaneta onima kojima pripadaju, a to su oni koji ih zaslužuju. Emanet se u Kur'anu spominje općenito bez da se odnosi na nekoga ili pridodaje nekome. Emanet općenito je u riječima Uzvišenog:
إِنَّا عَرَضْنَا ٱلْأَمَانَةَ عَلَى ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلْأَرْضِ وَٱلْجِبَالِ فَأَبَيْنَ أَن يَحْمِلْنَهَا وَأَشْفَقْنَ مِنْهَا وَحَمَلَهَا ٱلْإِنسَٰنُ إِنَّهُۥ كَانَ ظَلُومًا جَهُولًا ٧٢
72 Mi smo nebesima, Zemlji i planinama ponudili emanet, pa su se ustegli i pobojali da ga ponesu, ali ga je preuzeo čovjek – a on je, zaista, prema sebi nepravedan i lahkomislen –
El-Ahzab, 72
Takođe se emanet spominje na način da se nekoga tiče ili nekome pridodaje, kao što je u ajetu s naslova.Važi za osnovu da emanet u općenitosti ima sveobuhvatno značenje, tj. podrazumjeva Allahovo pravo i emanet prema Njemu – a to je izražavanje Njegove jednoće, obožavanje samo Njega, pokornost Njemu – kao i pravo Njegovih stvorenja u svemu između njih od stvari na kojima su stvaranjem sazdani, poput ljubavi za pravdom, pravičnosti i prezira nepravde. Takođe važi da kad se emanet samo pridoda njegovom izvršiocu ima općenito značenje, dakle obuhvata svaki emanet, kao što je u riječima Uzvišenog:
يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُوا۟ لَا تَخُونُوا۟ ٱللَّهَ وَٱلرَّسُولَ وَتَخُونُوٓا۟ أَمَٰنَٰتِكُمْ وَأَنتُمْ تَعْلَمُونَ ٢٧
27 O vjernici, Allaha i Poslanika ne varajte i svjesno međusobno povjerenje ne proigravajte,
El-Enfal, 27
iوَٱلَّذِينَ هُمْ لِأَمَٰنَٰتِهِمْ وَعَهْدِهِمْ رَٰعُونَ ٨
8 i koji o povjerenim im amanetima i obavezama svojim brigu brinu,
El-Mu'minun, 8
. I važi da kad se emanet pridoda onima koji ga zaslužuju, kao što je u ovom ajetu, onda se tiče prava među ljudima – a prava ljudi su nešto golemo!Golema su prava ljudi jer ne prestaju osim da se izvrše prema njima, ili da ih oni oproste. Najveličanstvenija konačnica po stepenima na dunjaluku je konačnica šehida – brišu mu se svi grijesi osim emaneti i prava (prema drugima). Prenosi se od Ibn Mes'uda radijellahu 'anhu da je rekao: „Pogibija na Allahovom putu briše sve grijehe osim emaneta.“ 1
Govor u ajetu je upućen svima, međutim posebno se tiče nadređenih, vladara i kadija, jer Allah kada se obraća nakon toga spominje sud, a sud 2se izvršava samo od strane vladara i sultana, što je u Allahovim riječima u ajetu koji slijedi:
يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُوٓا۟ أَطِيعُوا۟ ٱللَّهَ وَأَطِيعُوا۟ ٱلرَّسُولَ وَأُو۟لِى ٱلْأَمْرِ مِنكُمْ فَإِن تَنَٰزَعْتُمْ فِى شَىْءٍ فَرُدُّوهُ إِلَى ٱللَّهِ وَٱلرَّسُولِ إِن كُنتُمْ تُؤْمِنُونَ بِٱللَّهِ وَٱلْيَوْمِ ٱلْءَاخِرِ ذَٰلِكَ خَيْرٌ وَأَحْسَنُ تَأْوِيلًا ٥٩
59 O vjernici, pokoravajte se Allahu i pokoravajte se Poslaniku i predstavnicima vašim. A ako se u nečemu ne slažete, obratite se Allahu i Poslaniku, ako vjerujete u Allaha i u onaj svijet; to vam je bolje i za vas rješenje ljepše.
En-Nisa', 59
Veliki značaj pravde prema svakom
Pravda je obavezna makar se ticala nevjernika i razvratnika.
Pravda postoji samo u onome što je Allah naredio i dosudio. Zbog veličine pravde a zločestosti nepravde Allah je učinio da ljudska nepatvorena priroda upućuje na nju, kao što ta ista neiskvarena priroda čovjeka ukazuje na postojanje Stvoritelja i Njegovu jednoću. Upravo stoga su najveličanstveniji propisi i najuzvišenije znanje ono na koje upućuje ljudska priroda i potvrđuje šerijat – kod ovakvih propisa važi za osnovu da u njima nije niko opravdan zbog neznanja makar do njega ne došao vjerski dokaz. Haramluk krađe, otimačine, pljačke, ubistva i nasrtaja na nečiju čast su poznate po osnovi čiste ljudske prirode; na počinitelje ovakvih djela se spuštaju i nazivi i propisi 3 čak da do njega nije došla Objava jer je pri njemu postojala fitra/nepatvorena ljudska priroda (makar bilo da se ova ljudska priroda poslije zbog mnoštva grijeha iskvari). Pod ovo se ne uvrštava ono što od prava ljudi ima potrebu da se pritvrdi Objavom, kao neke vrste kamate, kupoprodaje gdje ima nepoznanice, obmane, opklade, kocke. Naime, može biti da neke ispravne ljudske duše budu zadovoljne sa ovakvim ugovorima, pa stoga su ljudi u potrebi da se Objavom potvrde takvi međusobni ugovori, da bi se odagnalo od njih neznanje i uspostavio dokaz.
Pravda se pozna po ukazu šerijata i ukazu ljudske prirode. Zapravo, sve duše su sazdane samo na ljubavi pravde i preziru nepravde – zato Allah naređuje suđenje po pravdi da bi se spoznao dokaz pravde koji je sam po sebi shvatljiv, dok istovremeno naređuje sud po onome što je Allah objavio, jer pravda nikada ne izlazi van okvira Allahovog propisa, kao što je u Njegovim riječima: فاحكم بينهم بما أنزل الله – ‘zato sudi među njima po onome što je Allah objavio’ 4
Proturječnost ljudske prirode i šerijata u vanjštini
Ako se nađe kontradiktornost između šerijatskog teksta i čovjekove prirode, onda se ustvari desila izmjena u jednom od dvoga! Ili je izmjenjen i iskrivljen šerijatski tekst, tj. on u suštini nije tekst iz šerijata, ili je izmjenjeno prirodno ljudsko osjećanje. Drugim riječima, kada je posrijedi vjerodostojan, jasan i razgovjetan tekst iz Kur'ana i Sunneta onda je njemu suprotstavljena ljudska priroda zastranila od istine – ili vlastitom strašću, ili udovoljavajući tuđoj strasti! Obje stranputice su spomenute u Kur'anu kroz zabranu. O slijeđenju vlastite strasti u sudu među ljudma Allah kaže: فاحكم بين الناس بالحق ولا تتبع الهوى فيضلك عن سبيل الله – ‘pa sudi među ljudima po istini i ne povodi se za strašću pa da te odvede u zabludu naspram Allahovog puta…’ 5Čovjek se nekada povede za tuđom strasti laskajući mu i(li) zbog naklonosti i simpatije prema nj; i na ovo Allah upozorava Svog Vjerovjesnika sallallahu 'alejhi ve sellem : و أن احكم بينهم بما أنزل الله و لا تتبع أهواءهم – ‘i sudi među njima po onome što Allah objavljuje, i ne slijedi njihove strasti…’ 6
Propisivanje zakona mimo Allaha
Allahov sud i pravda se međusobno podrazumjevaju, odnosno izričito se kaže da je pravda samo u onome što je Allah objavio. Zato Allah dosuđuje nevjerstvo onome ko postavi da je pravda nužna u sudu mimo Njegovog – jer rekao je: و من لم يحكم بما أنزل الله فأولئك هم الكافرون – ‘a ko sudi po onome što Allah nije objavio, pa takvi – to su nevjernici’ 7 I dosuđuje nevjerstvo onome ko propiše zakonodavstvo, ili samo zakon koji kontrira Allahovom sudu i zakonodavstvu, pa dozvoli haram i zabrani što je Allah dozvolio – to je širk i kufr u domenu obožavanja Allaha i iziskuje širk i kufr u domenu Allahovih imena i svojstava, te domenu poimanja Allaha kao Gospodara8. Naime, ko učini nekoga mimo Allaha da postavlja zakone usmjerio je stvar suda nečemu i nekome mimo Allaha, odnosno uzeo za predmet obožavanja nešto mimo Njega. Rekao je Uzvišeni: إن الحكم إلا لله أمر ألا تعبدوا إلا إياه – ‘sud ne pripada osim Allahu. On je naredio da ne obožavate osim Njega…’ 9 – ovo nužno povlači za sobom nevjerstvo i širk u domenu poimanja Allaha kao Gospodara, iz razloga što pojam potpune pravde podrazumjeva dvoje: stvaranje i znanje. Pravda je samo ogranak iz Znanja o predmetu pravde, otuda ne može biti pravedan osim onaj ko je upotpunio znanje o onome o čemu sudi. Potpuno i savršeno Znanje podrazumjeva i stvaranje onoga nad čim se donosi sud, bilo da su materijalne jedinke ili apstraktni pojmovi. Stoga Allah povezuje znanje za stvaranje pa kaže: ألا يعلم من خلق – ‘a zar ne zna Onaj koji je stvorio’ 10
Zato važi da ko učini da je potpuna pravda kod nekoga mimo Allaha, ili učini takvoga jednakim Allahu – a kamoli da učini sud nekoga mimo Allaha pravednijim od Allahovog suda, cijelog ili djelomično, makar to bilo u samo jednom pitanju – taj je počinio širk i kufr u domenu poimanja Allaha za Gospodara, u domenu obožavanja Njega, te domenu Njegovih imena i svojstava, jer najpotpunija pravda i najveće pravo na nju podrazumjeva postojanje potpunog Znanja o onome nad kime se donosi sud, a savršeno Znanje o nečemu znači i stvaranje istog. Što se tiče širka koji se dešava u vezi Allahovih imena i osobina, pa to je što je Allah jedan jedinstven u Svojim imenima i svojstvima; od Njegovih imena su (u pijevodu) : Sveznajući, Onaj koji sudi, Mudri, Stvoritelj, Koji je o svemu obavješten – upravo se u ovom polju (suda i zakonodavstva) dešava pripisivanje ovih imena i svojstava nekome pored Allaha.
Riječi Uzvišenog: إن الله نعما يعظكم به إن. الله كان سميعا بصيرا – ‘…Divno je ono što vam Allah oporučuje. Zaista Allah sve čuje i sve vidi.’
Tj. divno je ono čime vas Allah savjetuje, čime vam vazi. On čuje što činite i dosuđujete, i vidi što radite. Ovo je ustvari napomena da stvar pravde mora ići s iskrenošću prema Njemu, i zastrašivanje od toga da se pribjegne nepravdi zbog toga što stvorenja o tome nešto čuju i vide – ta, Allah je Taj od čijeg se Sluha i Vida ne može nigdje skloniti!
Et-Tefsiru ve-l-bejan: 2/ 859 – 862 (sažeto) ; Šejh ‘Abdul'aziz ibn Merzuk Et-Tarifi, Allah ga sačuvao.
