By Rekao je Uzvišeni:
وَأَنفِقُوا۟ فِى سَبِيلِ ٱللَّهِ وَلَا تُلْقُوا۟ بِأَيْدِيكُمْ إِلَى ٱلتَّهْلُكَةِ وَأَحْسِنُوٓا۟ إِنَّ ٱللَّهَ يُحِبُّ ٱلْمُحْسِنِينَ ١٩٥
195 I imetak na Allahovom putu žrtvujte, i sami sebe u propast ne dovodite, i dobro činite – Allah, zaista, voli one koji dobra djela čine.
El-Bekare, 195
Govor upućen općenito svakome ko posjeduje određeni imetak da uzme inicijativu u trošenju na Allahovom putu. Ajet ističe Allahov put a to je Njegov Pravi put, tj. čista staza na kojoj nema nejasnoća, iz čega proističe upozorenje da se imetak troši zbog džahilijetskih simbola i parola, ili iz fanatizma i zanosa duše oguljenog od odbrane svetosti u Islamu, kao i u svrhu odbijanja od Allahove vjere.
Značenje sintagme سبيل الله – ‘Allahov put’ u Kur'anu
Najčešće korištenje fraze ‘na Allahovom putu’ u Knjizi i Sunnetu jeste u cilju džihada, ističući time njegovu veliku ulogu i objašnjavajući veličinu koristi za vjeru u njegovom izvršavanju. Njime jačaju muslimani a slabe njihovi neprijatelji, odnosno, kad god je islamski ummet ostavio džihad bio je ponižen. Dakle, ostavljanje džihada je oslabljivanje Allahovog puta – čak njegovo sasjecanje – i povećavanje zbunjenosti kod muslimana koji načelno hode ovim putem. Naime, razilaženje između ljudi je sudbinska tačka tokom njihovog života, otuda se i muslimanska zajednica međusobno raspravlja kada ne nađe rivala van sebe. Baš zato je Allah propisao džihad – da bi se muslimani zaokupili sporom prema najjasnijem oponentu a ne u raspravama oko ogranaka vjere unutar sebe. Kada se islamski ummet okani borbe protiv svog najvećeg neprijatelja i najljućeg protivnika zaposli se među sobom oko polemisanja nižeg stepena, i kad god ostavi najveća mjesta razilaženja i sporova (tj. o osnovi vjere) spusti se na niže rasprave, dotle da se muslimani prepuste raspravama o strankama, partijama i šovinizmu po osnovi boje, porijekla i zemlje, čak da rasprava siđe na nivo stanovnika nekog grada, pa se raspravljaju ovi sa istočnog dijela sa onima na zapadnom dijelu istog grada! Ovo dovodi do slabosti ljudskih duša a zatim ih pogađa podvajanje i licemjerje, te u konačnici rascjepkavanje. Upravo stoga je obavezno da se musliman zaposli borbom, makar u domenu bodrenja duše na borbu, da bi se ljudske duše okanile jedna druge, i kako bi se izgradila srca muslimana, barem idejno, na sukobljavanju sa najvećim neprijateljem. U hadisu je došlo: „Ko se ne bori, niti opremi borca, niti zamijeni borca u dobru prema njegovoj porodici, Allah će ga pogoditi sa iznenadnom nesrećom prije Dana sudnjeg.“ 1 Rekao je Uzvišeni Allah:
إِلَّا تَنفِرُوا۟ يُعَذِّبْكُمْ عَذَابًا أَلِيمًا وَيَسْتَبْدِلْ قَوْمًا غَيْرَكُمْ وَلَا تَضُرُّوهُ شَيْـًٔا وَٱللَّهُ عَلَىٰ كُلِّ شَىْءٍ قَدِيرٌ ٣٩
39 Ako ne budete u boj išli, On će vas na nesnosne muke staviti i drugim će vas narodom zamijeniti, a vi Mu nećete nimalo nauditi. A Allah sve može.
Et-Tewbe, 39
U citiranom hadisu se nalazi poruka koja se slaže sa ajetom iz naslova – da je ostavljanje džihada i udjeljivanja na tom putu propast za cijeli ummet! Naime, u riječima Uzvišenog: و لا تلقوا بأيديكم إلى التهلكة – ‘ne bacajte se svojim rukama u propast’, kao i riječima Poslanika sallallahu 'alejhi ve sellem : „Allah će ga pogoditi sa iznenadnom nesrećom“ je naznaka da ako ummet ne vodi džihad, niti pomogne mudžahida, već ga napusti, Allah će ga uništiti ili zadesiti s katastrofom, tj. Allah će učiniti da nadvlada nad muslimanima neki uzrok kojim će ih uništiti, bilo smutnja unutar muslimana ili neprijatelj iz vana.
Bilježi Ibn Ebi Hatim rahimehullah u hadisu Mensura rahimehullah : ‘Čuo sam Ebu Saliha mevla Ummi Hanii rahimehumallah da je čuo Ibn ‘Abbasa radijellahu 'anhuma kada je rekao u vezi Allahovih riječi: و أنفقوا في سبيل الله و لا تلقوا بأيديكم إلى التهلكة – ‘trošite imetke na Allahovm putu, i ne bacajte se vlastitim rukama u propast’ – rekao je: „Troši na Allahovom putu, pa makar bilo da ne nađeš osim šiljak strijele.“ 2 Prenosi se od El-A'meša od Ebu Vaila rahimehumallah od Huzejfe radijellahu 'anhu u vezi Allahovih riječi: و لا تلقوا بأيديكم إلى التهلكة – ‘ne bacajte se svojim rukama u propast’ – rekao je: „To znači u ostavljanju trošenja na Allahovom putu.“ 3
Većina mufessira je ovako tumačila ajet, poput Ibn ‘Abbasa radijellahu 'anhuma , ‘Ikrime, El-Hasana, Mudžahida, ‘Ataa, Se'id ibn Džubejra, Ebu Saliha, Ed-Dahhaka, Es-Suddijja, Mukatil ibn Hajjana, Katade i drugih rahimehumullah .
Neki ljudi tvrde da se ajet odnosi na nenanošenje štete životu čineći uzroke koje vode u bolest ili smrt, poput izlaganja neprjatelju, ili ostavljanja liječenja i slično tome. Ovakvo preciziranje značenja ajeta je pogrešno, iako ovo značenje podilazi pod ajet, međutim, nije ciljana poruka objave ajeta ovo značenje. Bilježi Ebu Ishak rahimehullah od El-Beraa radijellahu 'anhu da ga je neki čovjek upitao: ‘Da prodrem sam među mušrike (u borbi) pa me ubiju, jesam li se bacio svojim rukama u propast?’ Reče: ‘ Ne, nego je propast u vezi trošenja imetka. Allah je poslao Svog Poslanika sallallahu 'alejhi ve sellem i rekao: فقاتل في سبيل الله لا تكلَف إلاّ نفسك – ‘zato se bori na Allahovom putu, makar i sam bio…'(4:84). 4 Takođe se vjerodostojno bilježi od ‘Ubejde Es-Selmanija rahimehullah da je rekao: „To je čovjek koji učini grijeh pa se preda i kaže: meni nema pokajanja. Tako se baci svojim rukama.“ 5 Ovo značenje važi zato što je dokazivao općenitošću ajeta – to je ispravno – ali je prvo što ulazi u značenje ajeta ono radi čega je i objavljen, a to je trošenje na Allahovom putu i upozorenje da se takvo trošenje ostavi. Ajet sadržava prijetnju od Allaha da će uništiti onoga ko ugasi džihad, kao i onoga ko ostavi trošenja u ovu svrhu.
Vrijednost džihada imetkom
Trošenje imetka na Allahovom putu se u Kur'anu spominje prije džihada vlastitim životom, s razlogom što trošenje imetka mnogo pomaže borcima u džihadu, dočim mudžahid svojim životom to radi samo od sebe samog (tj. jednim životom koji se ne može dijeliti i drugima), a spajanje oboga je najbolje.
Rekao je Uzvišeni:
ٱنفِرُوا۟ خِفَافًا وَثِقَالًا وَجَٰهِدُوا۟ بِأَمْوَٰلِكُمْ وَأَنفُسِكُمْ فِى سَبِيلِ ٱللَّهِ ذَٰلِكُمْ خَيْرٌ لَّكُمْ إِن كُنتُمْ تَعْلَمُونَ ٤١
41 Krećite u boj, bili slabi ili snažni, i borite se na Allahovu putu zalažući imetke svoje i živote svoje! To vam je, da znate, bolje!
Et-Tewbe, 41
يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُوا۟ هَلْ أَدُلُّكُمْ عَلَىٰ تِجَٰرَةٍ تُنجِيكُم مِّنْ عَذَابٍ أَلِيمٍ ١٠ تُؤْمِنُونَ بِٱللَّهِ وَرَسُولِهِۦ وَتُجَٰهِدُونَ فِى سَبِيلِ ٱللَّهِ بِأَمْوَٰلِكُمْ وَأَنفُسِكُمْ ذَٰلِكُمْ خَيْرٌ لَّكُمْ إِن كُنتُمْ تَعْلَمُونَ ١١
10 O vjernici, hoćete li da vam ukažem na trgovinu, ona će vas spasiti patnje nesnosne: 11 u Allaha i Poslanika Njegova vjerujte i imecima svojim i životima svojim na Allahovu putu se borite – to vam je, da znate, bolje –
Es-Saff, 10 - 11
Uvijek je u Kur'anu data prednost džihadu imetkom nad džihadom vlastitim životom, osim na jednom mjestu, u govoru Uzvišenog:
إِنَّ ٱللَّهَ ٱشْتَرَىٰ مِنَ ٱلْمُؤْمِنِينَ أَنفُسَهُمْ وَأَمْوَٰلَهُم بِأَنَّ لَهُمُ ٱلْجَنَّةَ يُقَٰتِلُونَ فِى سَبِيلِ ٱللَّهِ فَيَقْتُلُونَ وَيُقْتَلُونَ وَعْدًا عَلَيْهِ حَقًّا فِى ٱلتَّوْرَىٰةِ وَٱلْإِنجِيلِ وَٱلْقُرْءَانِ وَمَنْ أَوْفَىٰ بِعَهْدِهِۦ مِنَ ٱللَّهِ فَٱسْتَبْشِرُوا۟ بِبَيْعِكُمُ ٱلَّذِى بَايَعْتُم بِهِۦ وَذَٰلِكَ هُوَ ٱلْفَوْزُ ٱلْعَظِيمُ ١١١
111 Allah je od vjernika kupio živote njihove i imetke njihove u zamjenu za Džennet koji će im dati – oni će se na Allahovu putu boriti, pa ubijati i ginuti. On im je to zbilja obećao u Tevratu, i Indžilu, i Kur'anu – a ko od Allaha dosljednije ispunjava obećanje Svoje? Zato se radujte pogodbi svojoj koju ste s Njim ugovorili, i to je veliki uspjeh.
Et-Tewbe, 111
Opremanje borca je kao borba jednog borca, a ko opremi više boraca ima nagradu shodno njihovom broju; ko ga opremi oružjem ima nagradu dejstva tim oružjem i nagradu šta god pogodi njime. U Musnedu i Sunenima se nalazi hadis ‘Ukbeta radijellahu 'anhu koji veli: ‘Rekao je Allahov Poslanik sallallahu 'alejhi ve sellem : „Zaista će Allah uvesti s jednom strijelom trojicu u džennet: ko ju je napravio nadajući se dobru u njezinoj proizvodnji, ko je ispali, i ko je bude dodavao…“ 6
Rekao je Allahov Poslanik sallallahu 'alejhi ve sellem takođe: „Ko opremi borca na Allahovom putu taj se borio, ko zamijeni borca na Allahovom putu u dobru i taj se borio.“ 7
Vrijednost ovog udjeljivanja je shodno rezultatu u koristi od samog udjeljivanja, kao i shodno vrijednosti tog imetka kod onoga koji ga je udjelio; uistinu je trošenje u svrhu džihada učinjeno velikim samo zbog veličine samog džihada u vjeri!
Riječi Uzvišenog s kraja ajeta: و أحسنوا إن الله يحب المحسنين – ‘i dobročinstvo činite, zaista Allah voli dobročinitelje’ Allah naređuje dobročinstvo i lijepo postupanje, i pojašnjava da je On uz dobročinitelja u njegovom dobročinstvu: dostatan mu je, pomaže ga i na ispravno upućuje. U ajetu se cilja da je onaj koji troši imetak potpomognut i usmjeren na ispravno.
Et-Tefsiru ve-l-bejan: 1/286 – 290; Šejh ‘Abdul'aziz ibn Merzuk Et-Tarifi, Allah ga učvrstio.
