Boravak male djece u mesdžidu/džamiji

Uloga mesdžida

Riječ mesdžid u arapskom jeziku označava mjesto gdje se čini sedžda. U pokušaju da terminološki definira mesdžid, Ibn Džerir et-Taberi, Allah mu se smilovao, kaže: “Mesdžid je svako mjesto na kojem se obožava Allah. Dakle, mesdžid je mjesto gdje se Allahu čini sedžda.“ ¹

Shodno hadisu Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem, u kojem stoji: “Zemlja mi je učinjena mesdžidom i čistom.“ ², mesdžid se definira u općenitom pogledu, dok se u običaju muslimana mesdžidom smatra mjesto na kojem se obavljaju dnevni namazi. Mesdžid je, dakle, uvakufljeni prostor u kojem se obavljaju dnevni namazi, čini ibadet Allahu u svim njegovim oblicima, kao što su namaz, zikr, dova, učenje Kur'ana, i'tikaf i tako dalje. ³

U vjerodostojnom hadisu kojeg prenosi Enes, radijallahu anhu, stoji da je Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, po dolasku u Medinu, od pripadnika plemena Benu Nedždžar tražio da mu prodaju zemljište za mesdžid i ponudio da plati, ali su to oni odbili želeći nagradu od Allaha. Međutim,znajući za njihovo stanje Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, je ipak otplatio to zemljište kako to dolikuje i na tom mjestu izgradio svoj mesdžid.⁴ Gradnjom mesdžida Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, započeo je rekonstrukciju muslimanske zajednice u cjelini.

Šta je propisano raditi u mesdžidu

Osnova osnivanja i uspostavljanja mesdžida je:

1. Namaz
2. Zikr
3. Učenje Kur'ana

Kaže Uzvišeni:

فِي بُيُوتٍ أَذِنَ اللَّهُ أَن تُرْفَعَ وَيُذْكَرَ فِيهَا اسْمُهُ يُسَبِّحُ لَهُ فِيهَا بِالْغُدُوِّ وَالْآصَالِ. رِجَالٌ لَّا تُلْهِيهِمْ تِجَارَةٌ وَلَا بَيْعٌ عَن ذِكْرِ اللَّهِ وَإِقَامِ الصَّلَاةِ وَإِيتَاءِ الزَّكَاةِ ۙ يَخَافُونَ يَوْمًا تَتَقَلَّبُ فِيهِ الْقُلُوبُ وَالْأَبْصَارُ. لِيَجْزِيَهُمُ اللَّهُ أَحْسَنَ مَا عَمِلُوا وَيَزِيدَهُم مِّن فَضْلِهِ ۗ وَاللَّهُ يَرْزُقُ مَن يَشَاءُ بِغَيْرِ حِسَابٍ

„U džamijama koje se voljom Njegovom podižu i u kojima se spominje Njegovo ime – hvale Njega, ujutro i navečer, ljudi koje kupovina i prodaja ne ometaju da Allaha spominju i koji namaz obavljaju i zekat udjeljuju i koji strepe od Dana u kome će srca i pogledi biti uznemireni, da bi ih Allah lijepom nagradom za djela njihova nagradio i da bi im od dobrote Svoje i više dao. A Allah daje onom kome hoće bez računa.“ (En-Nur, 36-38.)

Kao dokaz da je osnovna namjena mesdžida namaz, zikr i učenje Kur'ana navodi se i govor Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem, beduinu koji se pomokrio u džamiji. Od Enesa b. Malika, radijallahu anhu, prenosi se da je rekao: ”Dok smo bili u džamiji sa Allahovim Poslanikom, sallallahu alejhi ve sellem, došao je neki beduin i mokrio u džamiji. Ashabi Allahovog Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem, povikaše: ‘Uh, uh!’ Allahov Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, reče: ‘Nemojte ga prekidati, ostavite ga’, pa su ga pustili dok nije završio. Potom ga Allahov Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, pozva i reče mu: ‘U ovim džamijama nije ispravno mokriti, niti nanositi prljavštinu, već one služe SAMO ZA spominjanje Allaha, namaz i učenje Kur’ana.’ Potom je naredio nekom od prisutnih da donese kofu vode i prolije je po mokraći.” ⁵

Tu su i druge uloge mesdžida koje spominje Šejhul-islam Ibn Tejmijje, Allah mu se smilovao, govoreći o mesdžidima prvih generacija, pa kaže: ”Mesdžidi su bili mjesta okupljanja kako alima tako i običnih ljudi. Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, postavio je temelje svoga mesdžida na iskrenom strahu od Allaha, u njemu se klanjao namaz, učio Kur'an, zikrilo se, stjecalo znanje, držala hutba. Isto tako, u mesdžidu se vodila politika, planirale akcije i postavljali komandanti muslimanskih jedinica. Općenito, muslimani su se u mesdžidu okupljali kako zbog dunjalučkih stvari tako i zbog ahiretskih.”⁶

Dovođenje male djece u mesdžid:

Pored toga što ima učenjaka koji su smatrali zabranjenim dovođenje djece mlađe od sedam godina u džamiju i to se prenosi od jednog dijela učenjaka malikijskog, šafijskog i hanbelijskog mezheba, kao i mišljenje Abdullaha ibn Džibrina koji svoj stav temelje na hadisu kojeg bilježe Ibn Madže, Bejheki u Sunenus-Sugra i Sunenul-Kubra, imam Taberani u Mu'džemul-Kebiru ali je hadis slab, ipak je ispravno mišljenje da je djecu dozvoljeno dovoditi u džamiju. To je stav imama En-Nesaija, Ibn Redžeba El-Hanbelija, Nevevija, Ibn Hadžera, Šejhul-Islama Ibn Tejmijje, Ševkanija, šejha Usejmina i drugih. Kao dokaz za mišljenje koje zastupaju uzimaju hadise:

1. u kojima se eksplicitno spominje da je Poslanik, sallallahu aljehi ve sellem, dovodio djecu u džamiju:
   • Abdullah ibn Šeddad prenosi od svoga oca da je rekao: ”Jedne prilike nam je na akšamu ili jaciji došao Allahov Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, noseći Hasana ili Husejna (prenosilac hadisa se ne sjeća). Prošao je u mihrab, spustio dijete i donio početni tekbir. Klanjao nam je, ali se na jednoj sedždi u toku namaza neobično dugo zadržao. Kada je Allahov Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, završio namaz, ashabi su ga upitali: ‘O Allahov Poslaniče, u toku namaza si jednu sedždu neobično odužio pa smo pomislili da ti se nešto desilo ili da ti se ne spušta objava.’ Allahov Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, odgovori im:كُلُّ ذَلِكَ لَمْ يَكُنْ وَلَكِنِ ابْنِي ارْتَحَلَنِي، فَكَرِهْتُ أَنْ أَعْجَلَهُ حَتَّى يَقْضِيَ حَاجَتَهُ
     ‘Ništa se od toga nije dogodilo, nego mi se na leđa popeo ovaj moj sinčić te ga nisam htio požurivati dok ne upotpuni svoju potrebu.”’ ⁷
   • Ebu Burda, radijallahu anhu, prenosi da je Allahov Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, držao hutbu sa minbera pa su ušli Hasan i Husejn u crvenoj odjeći. Prolazili su između ljudi, spoticali su se o svoju odjeću i ustajali. Kada ih je vidio, Allahov Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, sišao je sa minbera, uzeo ih u naručje i postavio ispred sebe. Zatim se okrenuo prema ljudima i rekao:
     صَدَقَ اللَّهُ: {إِنَّمَا أَمْوَالُكُمْ وَأَوْلَادُكُمْ فِتْنَةٌ} [التغابن: 15] رَأَيْتُ هَذَيْنِ يَمْشِيَانِ وَيَعْثُرَانِ فِي قَمِيصَيْهِمَا فَلَمْ أَصْبِرْ حَتَّى نَزَلْتُ فَحَمَلْتُهُمَا
     “Istinu je rekao Uzvišeni Allah: ‘Zaista su vam vaši imeci i vaša djeca iskušenje…’ Kada sam vidio ova svoja dva unuka kako se spotiču o svoju odjeću, nisam se mogao suzdržati da ne siđem i ponesem ih.” ⁸
   • Ebu Katade, radijallahu anhu, prenosi i kaže: ”Dok smo sjedili u mesdžidu pojavio se Allahov Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, noseći u naručju Umamu, kćerku Ebu el-Asa ibn El-Rabie. Njena majka bila je Zejneba, kćerka Allahovog Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem. Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, klanjao je a ta mala djevojčica sjedila mu je na ramenima.
     فَإِذَا سَجَدَ وَضَعَهَا، وَإِذَا قَامَ حَمَلَهَا
     Kada bi otišao na ruku’, spustio bi je, a kada bi ustajao, ponovo bi je podizao sa sobom. Tako je radio sve dok nije završio svoj namaz.” Hadis bilježi Ebu Davud, Nesai, Bejheki u Sunenul-Kubra, imam Taberani u Mu'džemul-Kebiru, a šejh Albani ocijenio ga je vjerodostojnim. Kaže Hafiz ibn Hadžer u Fethul-Bariju: ”Ovaj hadis je dokaz za dozvoljenost dovođenja mlađe djece u džamije.” (Fethul-Bari, 2/276)
2. Hadisi u kojima se spominje prešutno odobravanje Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem, dovođenja djece u džamiju:
   • Enes, radijallahu anhu, prenosi i kaže:
     كَانَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَسْمَعُ بُكَاءَ الصَّبِيِّ مَعَ أُمِّهِ وَهُوَ فِي الصَّلَاةِ، فَيَقْرَأُ بِالسُّورَةِ الْخَفِيفَةِ، أَوْ بِالسُّورَةِ الْقَصِيرَةِ
     ”Allahov Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, začuo bi plač djeteta koje je došlo sa svojom majkom pa bi učio lakše i kraće sure.” (Hadis bilježi Muslim)
   • Enes ibn Malik, radijallahu anhu, kaže: Rekao je Allahov Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem:
     إِنِّي لَأَدْخُلُ فِي الصَّلاَةِ، فَأُرِيدُ إِطَالَتَهَا، فَأَسْمَعُ بُكَاءَ الصَّبِيِّ، فَأَتَجَوَّزُ مِمَّا أَعْلَمُ مِنْ شِدَّةِ وَجْدِ أُمِّهِ مِنْ بُكَائِهِ
     ”Zaista ja stupim u namaz i želim da u njemu dugo ostanem, ali onda začujem plač djeteta te skratim namaz zbog sažaljenja koje osjeća majka prema njemu.” ⁹

Svi citirani hadisi nedvojbeno ukazuju na dozvoljenost dovođenja mlađe djece u džamije. U džamiji će dijete naučiti obavljati namaz, učiti Kur’an, prisustvovati predavanjima i kroz to graditi svoju islamsku ličnost.

Uznemiravanje klanjača

1. Zabranjeno je u namazu učiti Kur'an glasno ako se time ometaju ostali klanjači. Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, je bio u i'tikafu pa je čuo ashabe kako glasno uče Kur'an. Otkrio je zastor koji je bio na njegovom šatoru i rekao:
   أَلَا إِنَّ كُلَّكُمْ مُنَاجٍ رَبَّهُ فَلَا يُؤْذِيَنَّ بَعْضُكُمْ بَعْضًا وَلَا يَرْفَعْ بَعْضُكُمْ عَلَى بَعْضٍ فِي الْقِرَاءَةِ أَوْ قَالَ فِي الصَّلَاةِ
   „Neka svako od vas doziva tiho svoga Gospodara i ne uznemiravajte jedni druge dižući jako glasove i nadmećući se time u učenju Kur'ana (ili je rekao) u namazu.“ (Bilježe ga Ahmed, Ebu Davud, Bejheki u Es-Sunenul-Kubra, i drugi sa vjerodostojnim lancem prenosilaca)
   Rekao je Ibn Abdul-Berr, rahimehullah: „Ako je muslimanu zabranjeno da uznemirava svoga brata muslimana djelima pokornosti i učenjem Kur'ana pa da ga uznemirava drugim stvarima još je strožije zabranjeno.“ ¹⁰
   Dakle, ako svojim glasnim učenjem Kur'ana uznemiravaš druge muslimane u mesdžidu i ometaš ih od obavljanja ibadeta onda je to zabranjeno već ćeš utišati glas. Iako je učenje Kur'ana samo po sebi od najboljih ibadeta. Šta tek reći za buku i galamu koju prave djeca za vrijeme namaza ili dersa gdje od mesdžida, vrlo često, naprave fudbalski teren!!!
   Ibn Redžeb, govoreći o učenju Kur’ana naglas u mesdžidu, u komentaru Sahihul-Buharije kaže:
   كمن يصلي لنفسه ويجهر بقراءته، حتى يغلط من يقرأ إلى جانبه أن يصلي، فإنه منهي عنه
   ”Poput čovjeka koji sam klanja i naglas uči Kur’an i to učenje ometa njegovog brata koji klanja pored njega, onda je ovakav postupak zabranjen.” ¹¹
   Pa ako je zabranjeno učiti Kur'an na način da to ometa i smeta drugima koji obavljaju namaz šta je tek sa trkom i galamom koju prave djeca u džamiji dok drugi klanjaju?!
2. Ako je zabranjen dolazak u mesdžid onome ko je jeo bijeli ili crveni luk ili ko ima ružan miris, zbog riječi Allahovog Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem:
   مَنْ أَكَلَ الْبَصَلَ وَالثُّومَ وَالْكُرَّاثَ فَلَا يَقْرَبَنَّ مَسْجِدَنَا، فَإِنَّ الْمَلَائِكَةَ تَتَأَذَّى مِمَّا يَتَأَذَّى مِنْهُ بَنُو آدَمَ
   „Ko bude jeo bijeli ili crveni luk ili prasu, neka se ne približava našem mesdžidu, jer zaista meleke uznemirava ono što uznemirava sinove Ademove.” ¹² šta tek reći za ometanje klanjača od strane djece kojima dolazak u džamiju uopšte nije obavezan?!
   Dijete se dovodi u džamiju kako bi se odgojilo i naučilo edebima i normama ponašanja u njoj a ne kako bi se tu igralo i ometalo muslimane od obavljanja ibadeta.
3. Kaže Allahov Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem:
   لا تتخذوا المساجد طرقا ، إلا لذكر أو صلاة
   „Ne uzimajte mesdžide za puteve, oni su za spominjanje i veličanje Allaha i za namaz.” ¹³
   Ako je zabranjeno mesdžid uzeti za put tj.da se kroz njega samo prođe da bi čovjek sebi skratio put kako je tek sa time da se mesdžid uzme za igralište od strane djece i to u vrijeme obavljanja namaza ili dersa?!
   Imam Malik upitan je o maloj djeci koju roditelji dovode u džamije pa je odgovorio: ”Dozvoljeno je dovoditi djecu ako njihovo djetinjasto ponašanje ne ometa klanjače i ako se smire kad ih upozorimo. Međutim, ako ometaju klanjače, onda smatram da ih ne treba dovoditi u džamiju.” ¹⁴
   Kaže šejhul-islam Ibn Tejmijje: “Potrebno je čuvati džamiju, zaštititi klanjače od bilo kakvog uznemiravanja, spriječiti djecu da dižu glasove, eventualno uprljaju džamijsku prostirku itd., pogotovo za vrijeme namaza jer je to veliki šerijatski prijestup.” ¹⁵
   Kaže šejh Usejmin, rahimehullah: “Dozvoljeno je dovoditi manju djecu u džamiju pod uvjetom da ne uznemiravaju klanjače. Međutim, ako ih uznemiravaju, onda ćemo im zabraniti da dolaze u džamiju. Najbolji način zabrane jeste da razgovaramo sa njihovim roditeljima i objasnimo im da galame i prave buku te na taj način ometaju džematlije koje obavljaju namaz.” Na drugom mjestu kaže: ”Ometanje klanjača je zabranjeno jer ih to uznemirava dok su u namazu. Jedne noći je Allahov Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, izašao u mesdžid a ashabi su pojedinačno klanjali i podizali svoje glasove učeći Kur’an pa im je to Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, zabranio i rekao: ”Nemojte se nadvikivati učeći Kur’an”, a na drugom mjestu kaže: ”Nemojte jedni druge učenjem uznemiravati.” Ovo ukazuje na to da je zabranjeno upražnjavati sve ono što ometa klanjača dok je u namazu.” ¹⁶

Zbog svega navedenog savjetujem roditelje da dovode djecu u mesdžid ali da ih poduče ispravnom ophođenju i odnosu vjernika prema njemu. Ovo ne sprečava da im se dozvoli da se malo opuste kada odrasli nemaju nikakvih aktivnosti ali da znaju koja je granica toga. Tako ćemo dobiti generaciju koja je vezana za mesdžid ali i koja zna hurmet/svetost mesdžida i njegovu prvobitnu ulogu. Mi im moramo biti primjer u tome i djelom im pokazati ono što riječima govorimo. A ne da od mesdžida napravimo bilijar klubove ili sale za igranje stonog tenisa a onda od djece tražimo da poštuju hurmet mesdžida!!!