By Neka pitanja koja se vežu za prisilu:
1. Kakav je propis ako bi osoba bila prisiljena da ubije onoga koga je zabranjeno ubiti?
Učenjaci su prenijeli ‘idžma’a (konsenzus) da nije dozvoljeno nikome da iskupi/spasi sebe tako što bi ubio drugoga. Ovo prenose imam Ibnu-l-‘Arebi, El-Kurtubi i Ibn Redžeb, Allah im se smilovao. Kaže El-Kurtubi:
„Ulema se složila u vezi osobe koja bude prisiljena da ubije drugog, da mu nije dozvoljeno pristupiti njegovom ubistvu niti povrijediti njegovu svetost bičevanjem i sličnim. Takvom je obavezno da sabura na iskušenju koje ga snašlo, – i nije mu halal da iskupi sebe drugime,- i da dovi Allahu tražeći spas na dunjaluku i ahiretu. 1
Kaže Ibn Redžeb, rahimehullah:
2. Ako bi neko bio prisiljen na pijenje alkohola, ili nešto drugo od radnji/djela koja su zabranjena, u vezi s dozvolom toga postoje dva govora:
Prvi: to je (usljed prisile) dozvoljeno s argumentom riječi Uzvišenog:
وَلْيَسْتَعْفِفِ ٱلَّذِينَ لَا يَجِدُونَ نِكَاحًا حَتَّىٰ يُغْنِيَهُمُ ٱللَّهُ مِن فَضْلِهِۦ وَٱلَّذِينَ يَبْتَغُونَ ٱلْكِتَٰبَ مِمَّا مَلَكَتْ أَيْمَٰنُكُمْ فَكَاتِبُوهُمْ إِنْ عَلِمْتُمْ فِيهِمْ خَيْرًا وَءَاتُوهُم مِّن مَّالِ ٱللَّهِ ٱلَّذِىٓ ءَاتَىٰكُمْ وَلَا تُكْرِهُوا۟ فَتَيَٰتِكُمْ عَلَى ٱلْبِغَآءِ إِنْ أَرَدْنَ تَحَصُّنًا لِّتَبْتَغُوا۟ عَرَضَ ٱلْحَيَوٰةِ ٱلدُّنْيَا وَمَن يُكْرِههُّنَّ فَإِنَّ ٱللَّهَ مِنۢ بَعْدِ إِكْرَٰهِهِنَّ غَفُورٌ رَّحِيمٌ ٣٣
33 I neka se suzdrže oni koji se nemaju mogućnosti oženiti, dok im Allah iz obilja Svoga ne pomogne! A s onima u posjedu vašem koji se žele otkupiti, ako su u stanju to učiniti, o otkupu se dogovorite. I dajte im nešto od imetka koji je Allah vama dao. I ne nagonite robinje svoje da se bludom bave – a one žele biti čestite – da biste stekli prolazna dobra ovoga svijeta; a ako ih neko na to prisili, Allah će im, zato što su bile primorane, oprostiti i prema njima samilostan biti.
En-Nur, 33
Ovo je govor većine učenjaka, poput Šafije, Ebu Hanife i Ahmeda, a prenosi se slično i od El-Hasana, Mekhula, Mesruka, te predaja od Omera ibnu-l- Hattaba koja ukazuje na isto.
Drugi govor kaže da tukja (pretvaranje usljed prisile) može postojati samo u pogledu riječi, ali ne i djela, te da se ne može biti prisiljeno na neko djelo. Ovo se prenosi od Ibn Abbasa radijellahu 'anhu Ebu-l-Alijeh, Ebu Ša'saa, Rebi'a ibn Enesa, Dahhaka, te rivajet od imama Ahmeda i od Sahnuna. Po ovome govoru važi da ako neko popije alkohola pod prisilom, ili ukrade pod prisilom, biće za to sankcionisan. 2
Ispravno je da nema razlike riječi i djela (op.prev. tj. da čovjek može biti prisiljen na određene radnje kao i na riječi), zbog općenitosti u ajetu:
مَن كَفَرَ بِٱللَّهِ مِنۢ بَعْدِ إِيمَٰنِهِۦٓ إِلَّا مَنْ أُكْرِهَ وَقَلْبُهُۥ مُطْمَئِنٌّۢ بِٱلْإِيمَٰنِ وَلَٰكِن مَّن شَرَحَ بِٱلْكُفْرِ صَدْرًا فَعَلَيْهِمْ غَضَبٌ مِّنَ ٱللَّهِ وَلَهُمْ عَذَابٌ عَظِيمٌ ١٠٦
106 Onoga koji zaniječe Allaha, nakon što je u Njega vjerovao – osim ako bude na to primoran, a srce mu ostane čvrsto u vjeri – čeka Allahova kazna. One kojima se nevjerstvo bude mililo stići će srdžba Allahova i njih čeka patnja velika,
En-Nahl, 106
Od dokaza za općenitost opravdavanja za djelo pod prisilom su riječi Uzvišenog:
وَلْيَسْتَعْفِفِ ٱلَّذِينَ لَا يَجِدُونَ نِكَاحًا حَتَّىٰ يُغْنِيَهُمُ ٱللَّهُ مِن فَضْلِهِۦ وَٱلَّذِينَ يَبْتَغُونَ ٱلْكِتَٰبَ مِمَّا مَلَكَتْ أَيْمَٰنُكُمْ فَكَاتِبُوهُمْ إِنْ عَلِمْتُمْ فِيهِمْ خَيْرًا وَءَاتُوهُم مِّن مَّالِ ٱللَّهِ ٱلَّذِىٓ ءَاتَىٰكُمْ وَلَا تُكْرِهُوا۟ فَتَيَٰتِكُمْ عَلَى ٱلْبِغَآءِ إِنْ أَرَدْنَ تَحَصُّنًا لِّتَبْتَغُوا۟ عَرَضَ ٱلْحَيَوٰةِ ٱلدُّنْيَا وَمَن يُكْرِههُّنَّ فَإِنَّ ٱللَّهَ مِنۢ بَعْدِ إِكْرَٰهِهِنَّ غَفُورٌ رَّحِيمٌ ٣٣
33 I neka se suzdrže oni koji se nemaju mogućnosti oženiti, dok im Allah iz obilja Svoga ne pomogne! A s onima u posjedu vašem koji se žele otkupiti, ako su u stanju to učiniti, o otkupu se dogovorite. I dajte im nešto od imetka koji je Allah vama dao. I ne nagonite robinje svoje da se bludom bave – a one žele biti čestite – da biste stekli prolazna dobra ovoga svijeta; a ako ih neko na to prisili, Allah će im, zato što su bile primorane, oprostiti i prema njima samilostan biti.
En-Nur, 33
(op.prev. izraz „ve la tukrihu fetejatikum ‘ala-l-biga“ – „ne nagonite robinje svoje da blud čine“ – zapravo znači nemojte ih na blud prisiljavati. Ovo jasno ukazuje na to da neko može biti prisiljen na određeno djelo)
3. Da li je dovoljna sama prijetnja da bi postojala prisila (tj. da li mora doći do izvršavanja prijetnje)?
Islamski učenjaci su jednoglasni da se prijetnja koju poprati neka vrsta kažnjavanja/mučenja smatra prisilom, međutim se razilaze po pitanju same prijetnje (tj. bez ikakvog kažnjavanja). U vezi s time je zabilježeno da samu (ogoljenu) prijetnju vide kao prisilu učenjaci hanefijskog, malikijskog i šafijskog mezheba, te rivajet od imama Ahmeda.
Dakle, prijetnja (prethodno opisana) je sama po sebi već prisila. U rivajetu od Ibn Mensura se spominje da je granica gdje počinje prisila stanje kada se prisiljeni boji ubistva, ili jakog premlaćivanja.
Ovo je govor većine islamskih pravnika, isto su rekli Ebu Hanife i Šafija. Imam Ibn Kudameh uzima za prioritetno ovo mišljenje, i veli:
„… jer on (prisiljeni), kada mu je zaprijećeno ubistvom, i pri tome zna da će biti ubijen, – nije mu tada dozvoljena radnja koja će ga odvest do toga da ga se ubije (izvrši prijetnja), i kojom će sebe tako odvest u propast… „
„… utvrđivanje prisile po pitanju onoga nad kime se sprovelo nešto od kažnjavanja ne negira postojanje prisile u slučaju drugoga (nad kime nije izvršeno kažnjavanje“ 3
(op.prev. ovo mišljenje se smatra prioritetnim, a Allah najbolje zna)
Drugi rivajet od imama Ahmeda kaže da mora uz prijetnju postojati kažnjavanje.
Dakle, ne smatra se prisilom puko stanje prijetnje, jer je šerijat došao sa olakšicom za onoga nad kim se uz prijetnju otpočne kažnjavanje, kao što je u hadisu Ammara: „oni su te uzeli pa potopili u vodu“. Shodno tome, ovaj propis (prisile) neće postojati osim za onoga ko bude u sličnom stanju (da je otpočeto kažnjavanje)
(op. prev. Slučaj Ammara je pojedinačni događaj koji ne znači da svako drugi nad kime nije sprovedeno kažnjavanje nije u stanju prisile, tj. može osoba biti pod prisilom i bez da se izvrši/otpočne kažnjavanje, a Allah najbolje zna.)
Takođe, postoji i drugi stav u vezi sa prisiljenim, a odabrao ga je šejhu-l-islam Ibn Tejmijjeh, rahimehullah.
On pravi razliku između prisile na nevjerstvo i prisile na nešto manje od toga: Ko bude bio prisiljen na nevjerstvo, nije mu dozvoljeno da to izrekne osim nakon kažnjavanja; ako je prisiljen na manje od toga (neki haram), onda je za postojanje prisile dovoljno zastrašivanje i govor/prijetnja.
Opširnije možete naći na:
http://www.dorar.net/enc/aqadia/3497
Urednik stranice: šejh ‘Alevij ibn Abdulkadir Es-Sekaf
Comments